ABD’ye gıda ihracatı gerçekleştiren ülkeler arasında Türkiye 2010 yılında 262 milyon dolar gıda ihracatıyla 24. sırada yer almaktadır. Geçmiş yıllara bakıldığı zaman 2000’li yıllara göre bir artış varken, son 4 senelik dönemde 260 milyon dolar civarında sabit kalmıştır. ABD’ye gıda ithal etmek için Amerika Birleşik Devletleri’ nin Sağlık Bakanlığı'na bağlı, “Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi” kısaca ‘’FDA” olarak adlandırılan kurum tarafından belirlenmiş kural ve uygulamalara tabidir. 11 Eylül saldırılarından sonra arttırılan denetimlerin yansıra, 2002 yılında ABD Kongresi’nde kabul edilen Biyoterörizm Kanunu ile ABD’ye gıda ihracatı açısından önemli değişiklikler ve uygulamalar getirilmiştir.

Halk Sağlığı Güvenliği ve Biyoterörizm Hazırlık ve Tepki Yasası 2002 (Biyoterörizm Yasası), Sağlık ve İnsan Hizmetleri Departmanı bağlı olan Gıda ve İlaç Dairesi’ni (FDA)  gıda konusunda tek düzenleyici kurum olarak belirler. Halkı korumak için ek adımlar atması için veya ABD gıda pazarının güvenliğini terörist faaliyetlere karşı korumayı amaçlamaktadır.

 

ABD’ye gıda ihracatı yapmak için uyulmasi gereken FDA Biyoterörizm kuralları nedir?

-          Gıda tesislerinin Gıda ve İlaç Dairesi’ne (FDA) kayıt yaptırmak zorundadır.

-          ABD’ye gıda ihraç eden yurtdışındaki üreticilerin ABD sınırları içinde bir temsilci bulundurma zorunluluğu.

-          ABD pazarına ithal edilen gıdalarda önceden bildirimlerin zorunluluğu.

Biyoterörizm Yasası, 12 Aralık 2003 tarihinden itibaren, ABD'de yurt içi ve yurt dışı gıda üreten tesisler, işleyen, paketleyen, etkiletmesini yapan, taşıyan ya da tutan firmaların FDA’ ye kayıt olmasını zorunlu hale getirmiştir.  Gıda ihracatı konusunda bilgi sahibi olmayan ihracatçılarımız üzerinden belli ücretler karşılığında faaliyet veren firmalar bulunmaktadır.  Bir sertifika vererek, her yıl yenilenmesi gerektiğini söyleyen bu firmalara taviz vermeyiniz.   Türkiye’deki gıda ihracatçılarımız, üretim tesisleri FDA internet sitesi üzerinden ücretsiz olarak kolayca Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’ne kayıt olabilirler. Kayıt olduklarında alacakları numarayı saklamaları ve bir kere kayıt olunması yeterlidir. http://www.fda.gov

 

ABD’ye gıda ihracatı yapan tüm firmaların ABD sınırları içinde yerleşik bir temsilci göstermeleri zorunludur. Bu uygulamada amaç, gönderilen gıda ürünleriyle ilgili olarak ortaya çıkabilecek bir durumda FDA’ in veya tüketici şikayetleri olduğunda üretici firma ile hızlı bir şekilde temas kurması sağlanmasıdır. Her üreticinin ABD’de yerleşik bir temsilci bulundurması çok maliyetli olacağından, gıda ihracatı gerçekleştiren firmalarımız temsilci olarak iş yapan muhtelif firmalar ile işbirliği yapabilecekleri gibi, malları gönderdikleri ABD firmaları ile anlaşıp, onları temsilci olarak gösterebilirler. Örneğin, ABD’ye ithal eden firma bir gıda toptancısıysa, toptancı ile anlaşılmak kaydıyla temsilci olarak toptancı gösterilebilinmektedir.

 

            Türkiye’den ABD’ye gıda ihracatı yapmak isteyen Türkiye’deki gıda firmalarımızın uyması gereken kurallar FDA’ ye kayıt olmak ve temsilci bulundurma zorunluluğuyken, ABD’de bulunan gıda ithalatçısı konumunda olan firmaların ithal edilen gıdalarda FDA’ ye önceden bildirimlerin zorunluluğu bulunmaktadır. 12 Aralık 2003 itibariyle, gıda önceden bildirim muaf olmadığı sürece, insanlar ve diğer hayvanlar için ABD'ye ithal edilen herhangi bir gıda gönderilerinde FDA önceden haberdar olmalıdır. Önceden bildirimde sağlanmak istenen amaç ABD'de bir gıda ürünü gelmeden önce bilgileri gözden geçirmek ve değerlendirmek ve denetimleri kolaylaştırmak, her ürün için bir veri tabanı oluşturmaktır.

 

Önceden bildirimlerin malın taşınma türüne göre değişen süreler içerisinde yapılması zorunludur. Kara yolu ile sevkiyatlarda, asgari varış zamanından 2 saat, trenle ve hava yolu gelen mallar için ise varış zamanından asgari 4 saat önce, deniz yolu ile yapılan sevkiyatlarda ise varış zamanından asgari 8 saat önce önceden bildirim işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Posta yolu ile teslimat yapılacaksa, postalama işleminin yapıldığı tarihte önceden bildirimin yapılmış olması gerekir.

Önceden bildirimleri ABD’deki ithalatçı firmaların gümrük temsilcileri tarafından ABI sistemi üzerinden elektronik olarak yapılabildiği gibi internet üzerinden FDA’ nın internet sitesinden FDA PNSI kullanarak yapılabilmektedir. http://www.access.fda.gov

 

Türkiye’den ABD’ye gelen gıda ürünlerinde, Biyoterörizm Kanunu ile getirilen ek kuralların dışında uyulması gereken diğer kurallar ise; ürün kalite standartlarına uygunluğu, paketleme, etiketleme, ürünlerin çeşitlerine göre sağlık sertifikaları ve ürünlerin teste tabi tutulduğunda ise laboratuar testlerini geçmesi gerekmektedir. ABD’ye, Türkiye’den gelen gıdalarda ürün kalitesi sorun teşkil etmemektedir. ABD’deki ithalatci firmalarin karsılaştıkları en büyük sorun ürün paketlemesi ve enerji besin değerlerinin (nutrition facts) bulunduğu tablodan kaynaklanmaktadır. Türkiye’deki bulunan gıda ihracatçı firmaların paketleme standartları çoğu Orta Doğu ve Avrupa Ülkelerine uyumlu olmasına rağmen ABD standartlarına uymamaktadır. ABD’ye ihracat için, üretici firmalar farklı bir paket hazırlayıp kullanması maliyetleri arttıracağından, bu yolu tercih etmemektedirler. Sorunun çıkış noktası ise iki ülke arasında kullanılan ağırlık ölçüm birimlerinin arasındaki farklılıktır. ABD’ de ithal edilen gıda ürünlerinde kendi ağırlık ölçüm birimleri cinsinden yazılması zorunluluğu bulunmaktadır. Ayrıca enerji ve besin değerlerinin daha fazla detaylı verilmesi zorunluluğu vardır. Buna çözüm olarak FDA’in onaylaması kaydıyla ürünlerin üzerine etiket yapıştırılarak çözülmektedir.

 

FDA denetimlerini arttırmak için yurtdışında ofisler kurmaktadır. ABD’ye en çok gıda ürünlerini ihraç eden Türkiye’deki bazı gıda firma tesislerine ziyaretlerde bulunarak tesisleri denetlemektedir.

 

Burak Atilgan, New York, Anka Haber Ajansi.