Taşımacılığı artan Türkiye'de yeni rotalar gündeme geliyor

Global mal ticaretin en çok ihtiyaç duyulan, bu açıdan en hızlı gelişen alanları­nın başında konteyner taşımacılı­ğı yer alıyor. Dünyada taşımacılı­ğın yaklaşık yüzde 85’i denizyolu ile yapılıyor. Konteyner taşımacı­lığı ise deniz taşımacılığının da en çok gelişen alanı olmasıyla dikkat çekiyor. 1980’li yıllardan günümü­ze deniz taşımacılığında gemi tip­lerinin payının değişimi; tanker ve genel yük gemilerinde düşüşe işa­ret ederken, konteyner taşımacılı­ğında artışı gösteriyor.

Kızıldeniz krizi ile rotalar Ümit Burnu’na çevrildi

Küresel konteyner taşımacılığın­da mal ve hizmet akışını etkilen yeni bir kriz 2023 sonunda patlak verdi. İsrail’in Gazze’ye müdahalesiyle Yemen’deki Husiler, Kızıldeniz ve Babu’l Mendeb Boğazı’nda İsrail ile bağlantılı olduğu düşünülen ti­cari gemilere saldırılar gerçekleş­tirdi. Geçen yıl aralıkta yoğunlaşan saldırılar, küresel deniz ticaretinin yüzde 15’inin yapıldığı Süveyş Ka­nalı’nda gemi trafiğinin gerileme­sine neden oldu.

Ticari gemiler bu sorunu ilk etapta rotalarını Ümit Burnu’na çevirerek aşmaya çalıştı. Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayarak Asya ve Avrupa arasındaki en kısa rotayı sunan Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu’na yönelmek hem tes­limat sürelerinin uzamasına hem de yakıt tüketiminin artmasına neden oldu.

Boş konteynerler krize yeni boyut kazandırdı

Kızıldeniz’de yaşanan bu krizin etkileri günümüzde giderek azalıyor olsa da Ümit Burnu’nu dolaşan kon­teyner gemisi sayısında yüzde 260’a varan oranda artış gözlendi. Kızılde­niz krizi sürecinde ayrıca boş kon­teynerlerin Uzakdoğu’ya geri dönü­şünde yaşanan aksama da bir başka sıkıntıya yol açtı. Dünya konteyner taşımacılığında en yüksek hacim­lere ulaşan Çin’de boş konteyner dönüşünde yaşanan aksama, ana limanlarda ekipman sıkıntısı doğ­masına yol açtı. Birçok Avrupa ül­kesinde talebin arttığı döneme denk gelen bu sıkıntı Avrupa’da fiyatların artmasına da yol açtı.

Çin-Türkiye arası 2 gün kısalacak

Türkiye’nin artan ihracatı ve ola­sı jeopolitik riskler konteyner taşı­macılığında yeni yatırımları ve hiz­met çeşitliliklerinin artmasını ge­rektiriyor. 2024 yılının mayıs ayı itibarıyla Bakü-Tiflis-Kars Demir­yolu (BTK) Gürcistan’dan geçen bazı bölümlerindeki modernizas­yon ve genişletme çalışmalarının tamamlanmasıyla yük taşımacılı­ğı yeniden başladı. Azerbaycan’ın başkenti Bakü’den başlayan, Gür­cistan’ın Tiflis ve Ahılkelek şehir­lerinden geçerek Kars’a uzanan 829 kilometrelik demir yolu hattı saye­sinde Avrupa ile Çin arasında yük taşımacılığı kesintisiz sağlanabili­yor.

Çin-Türkiye arasında Orta Ko­ridor ve BTK Demiryolu hattı üze­rinden yapılan blok konteyner tren­lerinde hedef orta vadede yıllık 200 blok trene, uzun vadede ise yılda bin 500 blok trene ulaşmak. Ayrıca Tür­kiye ile Çin arasındaki toplam seyir süresinin ise 12 günden 10 güne dü­şürülmesi hedefleniyor. Söz konu­su rotada gerçekleştirilen taşıma­larda önemli bir nokta oluşturacak Kars Lojistik Merkezi ise 2021 yılı­nın mayıs ayında hizmete açılmıştı.

Karayolu taşımacılığının payı düşerken demiryolu artacak

Konteyner taşımacılığında bir di­ğer önemli taşımacılık çeşidi olan demiryolu için de Türkiye’de adım atılıyor. Ulaştırma ve Altyapı Ba­kanlığı, 2053 yılı hedefleri doğrul­tusunda karayollarındaki yüzde 72’lik yük taşımacılığı payını yüz­de 57’ye düşürme ve demir yolları­nın yüzde 5 olan taşımacılık payını ise yüzde 22’ye yükseltme planını açıkladı. Bakanlı ayrıca 2053 yılı­na kadar günümüzde 13 olan lojis­tik merkez sayısını 26’ya çıkarmayı hedefliyor.

 Türkiye’nin global mal ihracatındaki payı artıyor

 Türkiye ise Doğu-Batı aksında sunduğu alternatif rotalarla konteyner taşımacılığında çeşitli adımlar atıyor. Jeopolitik krizler ile Türkiye’ye yönelen talebin yanı sıra konteyner taşımacılığında elde edilecek kazanımlar ihracat yapan firma sayısını artırma, ihracat menzilini artırma ve maliyetleri düşürme olanağı tanıyor. 2023 yılı itibarıyla Türkiye’de ihracatı 1 milyar dolar seviyesini aşan il sayısı 30’a ulaştı. Türkiye’nin mal ihracatı 2023 yılı itibarıyla 255,4 milyar dolar, hizmetler ihracatı ise 101,7 milyar dolar oldu. Aynı dönemde Türkiye’nin dünya mal ihracatındaki payı yüzde 1,08’e, hizmet ihracatındaki payı ise yüzde 1,30'a yükseldi.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından paylaşılan “Limanlarımızda Gerçekleştirilen Konteyner Elleçleme İstatistikleri” doğrultusunda 2023 yılında 12 milyon 556 bin 401 TEU konteyner elleçlendi. 2024 yılının ilk dört ayında ise 4 milyon 482 bin 347 TEU miktarında elleçleme gerçekleştiği kaydedildi. 2023 yılında gümrük idareleri tarafından 8,3 milyon konteynere gümrük hizmeti verildi.